برنامه ریزی توسعه گردشگری در ایران: ویژگی ها و نقش برنامه ریزان توسعه گردشگری در کشورهای اسلامی

این مقاله بر روی توسعه صنعت گردشگری در کشورهای اسلامی و بویژه جمهوری اسلامی ایران تمرکز کرده است. صنعت گردشگری در تمام کشورهای جهان و از جمله کشورهای اسلامی به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصادی شناخته شده است و تمام دولتها سعی دارند تا سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها به گونه ای باشد که بتوانند از ظرفیت ها و منابع کشور خود در جهت جذب گردشگران بهره ببرند و از این طریق ضمن کسب منافع اقتصادی قابل توجه، با مردم جهان ارتباط بر قرار کرده و فرهنگ و اجتماع خود را به آنها معرفی کنند. از طرفی توسعه صنعت گردشگری توام است با مواردی از اثرات منفی اجتماعی- فرهنگی که بسته به حساسیت ها و تفکرات سیاستگذاران کلان هر کشور لازم است تا این اثرات شناسایی شود و با تصمیم گیری های اصولی این اثرات حذف و یا به کمترین اندازه رسانده شود. در این بین کشورهای اسلامی ویژگی ها و شرایط خاصی دارند و کشور جمهوری اسلامی ایران از نظر نوع نگرش سیاستگذاران و تصمصم گیران کلان یک مورد منحصربفرد تلقی می گردد. ایران با وجود ظرفیت های مناسب و گسترده جذب گردشگر خارجی با محدودیت ها و موانع مذهبی-سیاسی منحصربفردی مواجه است که بشدت بر روی انتخاب مقصد توسط گردشگران بالقوه تاثیر می گذارد. این واقعیت لزوم برنامه ریزی خاص و بومی سازی توسعه این صنعت را در جمهوری اسلامی ایران بشدت نمایان می سازد. به هر حال این موضوع در ارتباط با توسعه گردشگری داخلی متفاوت بوده و گردشگران داخلی با توجه به یکنواختی مقررات و قوانین اسلامی در سراسر کشور با چنین محدودیت هایی مواجه نیستند. وجود شرایط خاص و منحصربفرد توسعه گردشگری در ایران، برنامه ریزان توسعه گردشگری را با چالشی ویژه و حساس مواجه کرده است. آنها برای برنامه ریزی جهت بهره گیری از ظرفیت ها و منابع مهم و مناسب توسعه گردشگری کشور باید تمام جنبه های تاثیر گذار اجتماعی- فرهنگی و مذهبی-سیاسی کشور را مورد توجه قرار دهند و برنامه هایی را بر این اساس و با رعایت کامل دیدگاه های گوناگون افراد ذی نفوذ و تاثیرگذار تدوین و ارائه نمایند. در این ارتباط تلاش هایی در سال های گذشته صورت گرفته است که می توان به طراحی ساحل های تک جنسیتی در شمال کشور برای استفاده گردشگران نام برد. به هر حال این گونه طرح ها عمدتاً مورد استفاده گردشگران داخلی قرار گرفته است. بدیهی است که در صورت جذب گردشگران مسلمان از کشورهای همسایه و منطقه این گونه طرح ها می توانند مورد بهره برداری این گردشگران نیز قرار گیرند.